วัดมเหยงคณ์

วัดมเหยงคณ์ ตั้งอยู่ที่ตำบลหันตรา อำเภอพระนครศรีอยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา. เดิมเป็นพระอารามหลวงฝ่ายวิปัสสนาธุระ มีความสำคัญในสมัยกรุงศรีอยุธยา. มีข้อสันนิษฐานเกี่ยวกับผู้สร้างวัดนี้สองแนวทาง คือ หนึ่งตามพงศาวดารเหนือกล่าวว่าพระนางกัลยาณี พระมเหสีของพระเจ้าธรรมราชาเป็นผู้สร้าง และสองตามพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขาและฉบับหลวงประเสริฐอักษรนิติกล่าวว่าสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 2 (เจ้าสามพระยา) เป็นผู้สร้าง. วัดมเหยงคณ์เคยรุ่งเรืองมาก่อน แต่ได้กลายเป็นวัดร้างหลังการเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ 2 ในปี พ.ศ. 2310. ต่อมาในปี พ.ศ. 2527 พระครูเกษมธรรมทัต (ปัจจุบันคือ พระภาวนาเขมคุณ) ได้จัดตั้งสำนักกรรมฐานขึ้นที่วัดแห่งนี้. ปัจจุบัน กรมศิลปากรได้ขึ้นทะเบียนวัดมเหยงคณ์เป็นโบราณสถานของชาติ ตั้งแต่วันที่ 8 มีนาคม พ.ศ. 2484. ชื่อ "มเหยงคณ์" มีรากศัพท์มาจากภาษาบาลีว่า "มหิยังคณ์" ซึ่งแปลว่า "ภูเขา" หรือ "เนินดิน" เนื่องจากเขตพุทธาวาสของวัดตั้งอยู่บนเนินดินสูง. ไฮไลท์สำคัญของวัดคือ วิหารถ้ำปรินิพพาน ซึ่งภายในประดิษฐานพระพุทธรูปปางปรินิพพาน (พระนอน) ที่สร้างด้วยหินทรายแกะสลัก มีศิลปะแบบคันธารราษฎร์. วัดมเหยงคณ์ในปัจจุบันเป็นสำนักสอนการปฏิบัติธรรมและวิปัสสนากรรมฐานที่มีชื่อเสียง.