๗. ฆานธาตุ ๘. คันธธาตุ

๙. ฆานวิญญาณธาตุ ๑๐. ชิวหาธาตุ

๑๑. รสธาตุ ๑๒. ชิวหาวิญญาณธาตุ

๑๓. กายธาตุ ๑๔. โผฏฐัพพธาตุ

๑๕. กายวิญญาณธาตุ ๑๖. มโนธาตุ

๑๗. ธัมมธาตุ ๑๘. มโนวิญญาณธาตุ

ปัญญา กิริยาที่รู้ชัด ฯลฯ ความไม่หลงงมงาย ความเลือกเฟ้นธรรม สัมมาทิฏฐิ ที่เป็นเหตุฉลาดในธาตุเหล่านั้น นี้เรียกว่าความเป็นผู้ฉลาดในธาตุ

[๑๓๔๑] ความเป็นผู้ฉลาดในมนสิการ เป็นไฉน

ปัญญา กิริยาที่รู้ชัด ฯลฯ ความไม่หลงงมงาย ความเลือกเฟ้นธรรม สัมมาทิฏฐิ ที่เป็นเหตุฉลาดในการพิจารณาธาตุเหล่านั้น นี้เรียกว่าความเป็นผู้ฉลาด ในการพิจารณา



{๘๕๗} [๑๓๔๒] ความเป็นผู้ฉลาดในอายตนะ เป็นไฉน

อายตนะ ๑๒ คือ

๑. จักขายตนะ ๒. รูปายตนะ

๓. โสตายตนะ ๔. สัททายตนะ

๕. ฆานายตนะ ๖. คันธายตนะ

๗. ชิวหายตนะ ๘. รสายตนะ

๙. กายายตนะ ๑๐. โผฏฐัพพายตนะ

๑๑. มนายตนะ ๑๒. ธัมมายตนะ

ปัญญา กิริยาที่รู้ชัด ฯลฯ ความไม่หลงงมงาย ความเลือกเฟ้นธรรม สัมมาทิฏฐิ ที่เป็นเหตุฉลาดในอายตนะแห่งอายตนะเหล่านั้น นี้เรียกว่าความเป็นผู้ ฉลาดในอายตนะ

[๑๓๔๓] ความเป็นผู้ฉลาดในปฏิจจสมุปบาท เป็นไฉน