{๑๔๔๗} อนุ. บุคคลใดไม่เคยกำหนดรู้จักขุนทรีย์ บุคคลนั้นก็ไม่ใช่จักเจริญอัญญินทรีย์ใช่ไหม
    วิ. บุคคล ๕ จำพวกไม่เคยกำหนดรู้จักขุนทรีย์ แต่มิใช่จักไม่เจริญอัญญินทรีย์บุคคล ๒ จำพวกไม่เคยกำหนดรู้จักขุนทรีย์และก็ไม่ใช่จักเจริญอัญญินทรีย์
    ปฏิ. บุคคลใดไม่ใช่จักเจริญอัญญินทรีย์ บุคคลนั้นก็ไม่เคยกำหนดรู้จักขุนทรีย์ใช่ไหม
    วิ. อรหันตบุคคลไม่ใช่จักเจริญอัญญินทรีย์ แต่มิใช่ไม่เคยกำหนดรู้จักุขนทรีย์บุคคล ๒ จำพวกไม่ใช่จักเจริญอัญญินทรีย์และก็ไม่เคยกำหนดรู้จักขุนทรีย์
    {๑๔๔๘} อนุ. บุคคลใดไม่เคยกำหนดรู้จักขุนทรีย์ บุคคลนั้นก็ไม่ใช่จักทำให้แจ้งอัญญาตาวินทรีย์ใช่ไหม
    วิ. บุคคล ๘ จำพวกไม่เคยกำหนดรู้จักขุนทรีย์ แต่มิใช่จักไม่ทำให้แจ้งอัญญาตาวินทรีย์ บุคคลเหล่าใดเป็นปุถุชนจักไม่ได้มรรค บุคคลเหล่านั้นไม่เคยกำหนดรู้จักขุนทรีย์และก็ไม่ใช่จักทำให้แจ้งอัญญาตาวินทรีย์
    ปฏิ. บุคคลใดไม่ใช่จักทำให้แจ้งอัญญาตาวินทรีย์ บุคคลนั้นก็ไม่เคยกำหนดรู้จักขุนทรีย์ใช่ไหม
    วิ. อรหันตบุคคลไม่ใช่จักทำให้แจ้งอัญญาตาวินทรีย์ แต่มิใช่ไม่เคยกำหนดรู้จักขุนทรีย์ บุคคลเหล่าใดเป็นปุถุชนจักไม่ได้มรรค บุคคลเหล่านั้นไม่ใช่จักทำให้แจ้งอัญญาตาวินทรีย์และก็ไม่เคยกำหนดรู้จักขุนทรีย์
จักขุนทรียมูลกนัย จบ
โทมนัสสินทรียมูลกนัย
    {๑๔๔๙} [๔๘๐] อนุ. บุคคลใดไม่เคยละโทมนัสสินทรีย์ บุคคลนั้นก็ไม่ใช่จักเจริญอนัญญาตัญญัสสามีตินทรีย์ใช่ไหม
    วิ. บุคคลเหล่าใดเป็นปุถุชนจักได้มรรค บุคคลเหล่านั้นไม่เคยละโทมนัสสินทรีย์แต่มิใช่จักไม่เจริญอนัญญาตัญญัสสามีตินทรีย์ บุคคล ๖ จำพวกไม่เคยละโทมนัสสินทรีย์และก็ไม่ใช่จักเจริญอนัญญาตัญญัสสามีตินทรีย์