๔. บุคคลบรรลุอากาสานัญจายตนฌานโดยกำหนดว่า ‘อากาศหา ที่สุดมิได้’ อยู่ เพราะล่วงรูปสัญญา ดับปฏิฆสัญญา ไม่กำหนด นานัตตสัญญาโดยประการทั้งปวง นี้เป็นวิโมกข์ประการที่ ๔

๕. บุคคลล่วงอากาสานัญจายตนฌานโดยประการทั้งปวง บรรลุ วิญญาณัญจายตนฌานโดยกำหนดว่า ‘วิญญาณหาที่สุดมิได้’ อยู่ นี้เป็นวิโมกข์ประการที่ ๕

๖. บุคคลล่วงวิญญาณัญจายตนฌานโดยประการทั้งปวง บรรลุ อากิญจัญญายตนฌานโดยกำหนดว่า ‘ไม่มีอะไร’ อยู่ นี้เป็น วิโมกข์ประการที่ ๖

๗. บุคคลล่วงอากิญจัญญายนฌานโดยประการทั้งปวง บรรลุ เนวสัญญานาสัญญายตนฌานอยู่ นี้เป็นวิโมกข์ประการที่ ๗

๘. บุคคลล่วงเนวสัญญานาสัญญายตนฌานโดยประการทั้งปวง บรรลุสัญญาเวทยิตนิโรธอยู่ นี้เป็นวิโมกข์ประการที่ ๘

นี้ คือธรรม ๘ ประการที่ควรทำให้แจ้ง

ธรรม ๘๐ ประการนี้ เป็นของจริง เป็นของแท้ แน่นอน ไม่ผิดพลาด ไม่เป็น อย่างอื่น ที่พระตถาคตตรัสรู้แล้วโดยชอบ ด้วยประการฉะนี้



{๔๕๔} [๓๕๙] ธรรม ๙ ประการที่มีอุปการะมาก ธรรม ๙ ประการที่ควรเจริญ

ธรรม ๙ ประการที่ควรกำหนดรู้ ธรรม ๙ ประการที่ควรละ

ธรรม ๙ ประการที่เป็นไปในฝ่ายเสื่อม ธรรม ๙ ประการที่เป็นไปในฝ่าย คุณวิเศษ

ธรรม ๙ ประการที่แทงตลอดได้ยาก ธรรม ๙ ประการที่ควรให้เกิดขึ้น

ธรรม ๙ ประการที่ควรรู้ยิ่ง ธรรม ๙ ประการที่ควรทำให้แจ้ง

{๔๕๕}(ก) ธรรม ๙ ประการที่มีอุปการะมาก คืออะไร

คือ ธรรมมีโยนิโสมนสิการเป็นมูล ๙ ได้แก่

๑. บุคคลมนสิการโดยแยบคาย ปราโมทย์ย่อมเกิด

๒. เมื่อมีปราโมทย์ ปีติย่อมเกิด